Powstanie Kościuszkowskie i Noc Listopadowa uświadomiła Rosjanom, że potrzebują skutecznego punktu oparcia na terenie Warszawy i okolic. Zaplanowano dwa pierścienie fortów, z których zewnętrzny obejmował część miasta po prawej stronie Wisły, zaś wewnętrzny lewą. Ze względu na oszczędności twierdza zamknęła rozwijające się miasto na stosunkowo niewielkiej przestrzeni. Budowę fortów rozpoczęto na wiosnę 1883 roku, zaś zakończono w 1890. Wzniesiono wtedy 20 fortów. Były to umocnienia ceglano – ziemne, posiadające osobne wały dla artylerii i piechoty oraz otoczone rowami.
Łącznie Twierdza Warszawa składała się z 29 fortów i dużych punktów oporu; uzupełniały ją liczne lokalne, ziemne punkty oporu i baterie artyleryjskie. Jądro twierdzy niezmiennie tworzyła Cytadela Aleksandrowska wraz z jej fortami. Tak ukształtowana twierdza weszła w skład Warszawskiego Rejonu Fortecznego.
Powyżej Fort Legionów Cytadeli Warszawskiej to trzykondygnacyjna wieża artyleryjska wzniesiona na planie ceglanego walca, zamkniętego od północnego zachodu bramą ze zwodzonym mostem i otoczonego suchym rowem. Na stropie wieży znajdowała się ławka strzelecka ze stanowiskami piechoty, na górnej kondygnacji izby bojowe 34 dział, na środkowej kondygnacji broniącej rowu znajdowały się izby bojowe piechoty. Rowu broniono z trzech kaponier grodziowych i galerii przeciwskarpowej, z której wychodziły chodniki kontrminerskie.
W północno-wschodniej części środkowej kondygnacji znajdowała się jedna izba bojowa, która wraz z położoną pod nią izbą dolnej kondygnacji tworzyła 4-działowy tradytor, osłaniający przeprawę przez Wisłę.
Przez okres zaboru rosyjskiego fort nosił nazwę “Władimir”.
Cytadela Warszawska nigdy nie odegrała roli obronnej. O tym, że było to umocnienie mające pacyfikować nastroje i rozruchy w Warszawie mogą świadczyć takie fakty, jak przykrycie każdej z trzech kaponier (zachowała się jedna z tych budowli) blachą bez ochronnej i maskującej warstwy ziemi, brak wyposażenia twierdzy w artylerię dalekonośną czy brak większych powierzchni do magazynowania amunicji.
W Cytadeli umieszczono Komisję Śledczą przy naczelnym Dowódcy Armii Czynnej i Naczelniku Królestwa Polskiego, będącą centralnym organem śledczym przestępstw politycznych w Królestwie Polskim.Wokół cytadeli wybudowano 104 kazamaty więzienne mogące pomieścić do 2940 ludzi.
By poszerzyć możliwości obronne, a nie tylko policyjne umocnienia, Cytadelę uzupełniono o 5 wysuniętych fortów:
– Siergieja
– Gieorgija
– Pawła
– Aleksieja
– Władimira
oraz umocnioną baterię nad brzegiem Wisły – Baterie Nadbrzeżną.
Na stokach cytadeli straceni zostali bojownicy o niepodległość, m.in. Romuald Traugutt, Stanisław Kunicki, Piotr Bardowski, Marcin Kasprzak, Stefan Aleksander Okrzeja, Henryk Baron, Michał Ossowski i wielu innych.
Według niektórych źródeł wszystkie forty łączone były z Cytadelą poternami (tunelami). Podstawy do takich twierdzeń daje istniejąca do dzisiaj poterna prowadząca do zburzonego w okresie międzywojennym Fortu Gieorgija oraz system tuneli kontrminerskich i komunikacyjnych wokół Fortu Władimira.
W skład cytadeli wchodziły:
– Raweliny
– Działobitnie
– Bastiony
– Bramy Forteczne
– Rotundy
