We wczesnym średniowieczu istniał tu gród, który w XI w. stał się siedzibą kasztelani. Pierwsza wzmianka o Żninie pochodzi z 1118 r. Do XVIII wieku stanowił własność arcybiskupów gnieźnieńskich.
Zniszczony przez Krzyżaków w 1331 r. i w XIV wieku podczas walk między rodami Grzymalitów i Nałęczów. W XV wieku należał do większych miast Wielkopolski. Wielką sławę zdobyło sobie wówczas piwo żnińskie, rozprowadzane po całej Wielkopolsce. W czasie Powstania Wielkopolskiego 1918–19 należał do najbardziej wysuniętych na północny wschód ośrodków powstańczych, w mieście i okolicy toczyły się ciężkie walki z wojskami niemieckimi.
Pośrodku rynku wznosi się ceglana, gotycka wieża z XV w. Jest ona pozostałością dawnego ratusza. W XVIII w. w wieży mieściło się więzienie, a później archiwum miejskie. W 1962 r. utworzono tu oddział Muzeum Ziemi Pałuckiej, z ekspozycją obrazującą dzieje miasta.
Nie opodal wznosi się neogotycki kościół poewangelicki (1909), obecnie NMP Królowej Polski, usytuowany na miejscu dawnego klasztoru Dominikanów.
Przystań rybacka.
